Jólasveinarnir
YuletideLads
EverydayfromDecember 12th toYuleEve, December 24th, a clickontheDrummerBoywilltakeyoutotoday's Jólasveinn, butuntilthenhe is enjoying a deserved rest.
Jólasveinar firstappearedinthe 17th centuryasthesons of Grýla and Leppalúði, whothemselveshadappearedinthe 13th centuryandhadearned a reputation for stealingandeatingnaughtychildren.
The Jólasveinar weretallied at eithernineorthirteen, buttheirnamesare at least 70.
Thirteen of themostcommonlyacceptednames of the Jólasveinar are:
December 12th Stekkjarstaur - Gimpy
December 13th Giljagaur - GullyImp
December 14th Stúfur - IttyBitty
December 15th Þvörusleikir - Pot ScraperLicker
December 16th Pottasleikir - Pot Licker
December 17th Askasleikir - BowlLicker
December 18th Hurðaskellir - DoorSlammer
December 19th Skyrgámur - Skyr Gobbler(Skyr, anIcelandicyoghurt-type)
December 20th Bjúgnakrækir - SausageSnatcher
December 21st Gluggagægir - WindowPeeper
December 22nd Gáttaþefur - DoorwaySniffer
December 23rd Ketkrókur - MeatHooker
December 24th Kertasníkir - CandleBeggar
A few of theothernamesused for the Jólasveinar follow, alongwithEnglishtranslations. Theirnamesaredescriptive of theirnatures.
Baggi - Bundle
Bandaleysir - StrapLoosener
Faldafeykir - SkirtBlower
Flotgleypir - Fat Gobbler
Hlöðustrangi - Barn Roll
Kleinusníkir - DonutBeggar
Lampaskuggi - LampShadow
Móamangi - MoorCharlie
Reykjasvelgur - SmokeGulper
Smjörhákur - ButterGreedy
Svartiljótur - Blackugly
Svellabrjótur - Icebreaker
Ascanbeseenfromthenames, the Jólasveinar arethought of asplayfulimpswhosemaininterestseemstobegettingtheirhandsonsome of theseasonalfoodandothergoodies, orlurkingabouttryingtodosomeminormischief.
Whentheyfirstappearedthe Jólasveinar hadmany of theattributes of theirparentsbutsoonstartedtoseemmilder. Inthe last centurytheygainedsome of theattributes of theirNordiccounterparts, andinthiscenturyhavebecomehomegrownversions of St. NickorSantaClauses.
The Jólasveinar liveinthemountainsand start toarriveintown, one a day, thirteendaysbeforeChristmasEvewiththe last onearrivingthatmorning. Theyleavelittlepresents for thechildreninshoesthechildrenhaveplacedonthewindowsillthenightbefore. Ifthechildrenhavebeennaughty, theyleave a potatoorsomeotherreminderthatgoodbehaviour is better. They start departing for homeagainonChristmasDay, withthe last onedepartingonÞrettándinn.
Illustrationfromthecover of a Stamp Booklet
At firsttheclothing of the Jólasveinar wasjusttheordinary, every-daywear of thecommonIcelander. Inthiscenturytheyhavetakentowearingthetraditionalredsuits of St. NickorSantaClaus. Inthe last fewyearstherehasbeen a revival of theoldstyleclothing.
Grýla and Leppalúði
Thispair of child-eating, bloodthirstyogresarethesupposedparents of the Jólasveinar. Thedominantmemberintherelationship is Grýla, whoaccordingtosomesourceshadanotherhusbandbefore Leppalúði. Hisnamewas Boli. Boli, andlater Leppalúði, werebedriddenand Grýla wentaroundthecountrysidebeggingtosupport her husbands. At Christmastimeshestolechildrenwhohadbeennaughtyduringtheyear. Throughthecenturies Grýla hasbeen a verypopularmeans of makingchildrenbehave. Therearenumerouslaysandstoriesabout Grýla and her exploits, butsheneverreallygets her handsonthechildren. Eithertheyhavebeenverywellbehavedthroughouttheyearortheymanagetoescape.
TheYulePages:- Origin of Yule
- Saga Yule
- MedievalYule
- YuleSymbols
- YuleToday
- Jólasveinarnir
- TheYule-tree
- YulePresents
- YuleStories
- YuleSongs
- YulePhotos
- TheYuleCat
- YuleFun
- YuleFood
- YuleLinks
- A MerryYule
TheAdventCalendar
YuleCards
Jólasveinarnir íslensku á ensku.
SHEEP WORRIER - Stekkjarstaur
GULLY GAWK - Giljagaur
STUBBY - Stúfur
SPOON LICKER- Þvörusleikir
POT LICKER- Pottasleikir
BOWL LICKER - Askasleikir
DOOR SLAMMER - Hurðaskellir
SKYR GLUTTON - Skyrgámur
SAUSAGE STEALER - Bjúgnakrækir
WINDOW PEEPER - Gluggagægir
DOOR SNIFFER- Gáttaþefur
MEAT HOOK - Ketkrókur
CANDLE BEGGAR - Kertasníkir
Stekkjarstaur: Fannst best að sjúga ærnar en var með staurfætur svo það gekk heldur erfiðlega.
Giljagaur: Hafði yndi af mjólkurfroðunni og hélt sig mest í fjósinu.
Stúfur: Var lítill og snaggaralegur og fannst dásamlegt að kroppa leifarnar af pönnunum. Sérstaklega ef þær voru vel viðbrenndar.
Þvörusleikir: Mjór eins og girðingarstaur og þótti ekkert betra en að sleikja þvörur sem notaðar voru til að hræra í pottum.
Pottaskefill: Hirti óhreinu pottana úr eldhúsinu og skóf þá að innan með puttunum. Þeir þurftu engan þvott eftir þá meðferð.
Askasleikir: Stal öskum fólksins, faldi sig með þá og skilaði ekki aftur fyrr en þeir voru tómir.
Hurðaskellir: Fannst ekkert skemmtilegra en að skella hurðum og notaði til þess hvert tækifæri sem gafst.
Skyrgámur: Ægilegur rumur sem þefaði uppi skyrtunnurnar og át þar til hann stóð á blístri.
Bjúgnakrækir: Fimur við að klifra uppi í rjáfri og stal þar reyktum hrossabjúgum.
Gluggagægir: Gægðist inn um hvern glugga til að reyna að koma auga á eitthvað sem hann gæti hnuplað.
Gáttaþefur: Með sitt heljarstóra nef gat hann fundið lykt af nýsteiktu brauði langar leiðir og runnið þannig á sinn uppáhaldsmat, laufabrauð.
Ketkrókur: Stakk löngum stjaka með króki á niður um strompana til að krækja í kjötlærin sem héngu í eldhúsloftinu.
Kertasníkir: Þótti góð tólgarkerti og átti í miklu sálarstríði af því hann gat ekki bæði horft á fallegan logann af þeim og borðað þau.
Stekkjarstaur kemur fyrstur jólasveinanna. Hann var sagður sjúga mjólk úr kindum en hafði staurfætur á báðum svo heldur gekk það brösuglega. Stekkur er gamalt heiti á sérstakri fjárrétt og þaðan dregur sveinninn nafn sitt.
Giljagaur er annar í röð jólasveinanna. Hann faldi sig í fjósinu og fleytti froðuna ofan af mjólkurfötunum þegar enginn sá til. Í gömlum heimildum er getið um Froðusleiki og ekki er ólíklegt að þar sé sami sveinn á ferð.
Stúfur er þriðji í röð jólasveinanna og jafnframt sá minnsti, eins og nafnið gefur til kynna. Hann var sagður hnupla pönnum og hirða agnirnar sem brunnu fastar við barmana. Væntanlega eru því Pönnusleikir og Pönnuskuggi í gömlum heimildum sami sveinn og Stúfur.
Þvörusleikir er sá fjórði, og er hann afskaplega mjór. Hann hafði yndi af því að sleikja þvörur og skaust í eldhúsið til að nappa þeim úr pottunum þegar eldabuskan vék sér frá. Þvara var nokkurs konar stöng með blaði sem notuð var til að hræra í pottum, líkt og sleifin sem við þekkjum í dag.
Pottaskefill eða Pottasleikir er fimmti jólasveinninn. Hann skóf eða sleikti skófirnar úr pottunum. Í gömlum heimildum má jafnframt finna nöfn á borð við Skefil og Skófnasleiki. Af öðrum pottasveinum sem fólk trúði á fyrr á öldum má nefna Syrjusleiki, en syrja er botnfallið sem myndast í pottum við suðu, til dæmis á slátri.
Askasleikir er jólasveinn númer sex í röðinni. Fyrr á öldum, þegar fólk mataðist enn úr öskum, faldi hann sig gjarnan undir rúmum. Þegar askarnir voru lagðir fyrir hunda og ketti til að leyfa þeim að sleikja, varð Askasleikir fyrri til, krækti í þá og hreinsaði innan úr þeim.
Hurðaskellir er sjöundi jólasveinninn, hávaðabelgur sem skellir hurðum og truflar svefnfrið fólks. Sums staðar gengur hann enn undir nafninu Faldafeykir en hann á að hafa feykt til földum. Þótt margir tengi það við pilsfalda, var upphaflega átt við faldinn sem konur báru á höfðinu. Nafnið Pilsaþytur hefur því heyrst vegna þessa misskilnings, en ekki náð fótfestu og er hvergi getið í heimildum.
Skyrgámur, sá áttundi, sem einnig gengur undir nafninu Skyrjarmur, er stór og sterklegur og sólginn í skyr. Hann leitaði uppi skyrtunnur og át, þar til hann stóð á blístri. Íslenskir jólasveinar hafa skiljanlega alltaf verið afskaplega hrifnir af mjólkurafurðum eins og eldri nöfn á borð við Smjörhák og Rjómasleiki bera með sér.
Bjúgnakrækir er níundi jólasveinninn og afskaplega fimur. Hann vatt sér upp í rjáfrin þar sem bjúgu héngu á eldhúsbitum, sat svo þar og gæddi sér á þeim. Eins og aðrir jólasveinar hefur hann þurft að sætta sig við breyttar aðstæður samfara minnkandi bjúgnagerð á heimilunum, en hefur sínar aðferðir til að verða sér úti um þau.
Gluggagægir er tíundi jólasveinninn. Hann er vanur að laumast að gluggum og gægjast inn. Oft girnist hann þá eitthvað sem hann sér og reynir seinna að komast yfir það. Náskyldur honum er sveinn sem í gömlum heimildum er nefndur Gangagægir og hefur trúlega gægst inn í bæjargöngin í svipuðum erindagjörðum.
Gáttaþefur er ellefti jólasveinninn. Hann er með gríðarstórt nef og finnur lykt af laufabrauði langt upp á fjöll. Þá trítlar hann til bæja, enda veikur fyrir lyktinni, og stingur hausnum inn um gættina til að drekka hana í sig.
Ketkrókur er tólfti jólasveinninn. Hann var vanur að stinga löngum krókstjaka niður um strompana og krækja sér í hangikjötslæri sem geymd voru upp undir rjáfri. Í gömlum sögnum er getið um svipaðan jólasvein, Reykjarsvelg, sem gapti yfir eldhússtrompnum en lét sér nægja að svelgja í sig reykinn af hangikjötinu.
Kertasníkir er þrettándi jólasveinninn. Hann er gríðarlega veikur fyrir tólgarkertum og vill helst éta þau. Hins vegar finnst honum loginn af þeim líka afskaplega fallegur og er því oft tvístígandi. Í eldri heimildum er hann stundum kallaður Kertasleikir.
Foreldrar jólasveinanna, þau Grýla og Leppalúði, eru heldur ógeðfellt par. Grýla er stór og ljót og eftirlætismatur hennar kjöt af óþægum börnum. Hún er því oft á ferli fyrir jólin í leit að ódælum krökkum. Bóndi hennar er heldur minni og væskilslegri – og hangir mest heima í hellinum, latur og huglítill. Hin skelfilega óvættur, Jólakötturinn, er húsdýr hjá þeim en hann var vanur að hremma þá sem ekki fengu nýja flík til að klæðast á jólunum – eða að minnsta kosti að stela frá þeim jólamatnum.
JÓLASVEINN
Á ÝMSUM TUNGUMÁLUM
Belgía- BlackPete, Christkind, NoelandSaintNicholasBrasilía - PapaiNoelKína - Dun CheLaoRenDanmörk - JulemandenÞýskaland- Christkind, WeihnachtsmannEngland- Father ChristmasFinnland - Joulupukki, Old Man ChristmasFrakkland - PereNoel, lePetitHolland - SinterklaasÍtalía - BabboNataleJapan- SantaKurousuLitháen - Kaledu SenuMexikó- SanNicolás, SantaNoregur- JulenissenAusturríki - Chriskind, Christkindl (Postamt)Póllinn - Star Man, Wise MenPólland - SwietyMikolajRússland - Grandfather Frost, DedMoroz, DedushkaMorozSvíþjóð- JultomtenSviss- SaintNicholas, Chriskind, KrisKringleSerbía-Króatía - Bozic Bata, SvetiNickolaSpánn- ThreeKings